Przedstawiamy zwycięzców IV edycji Konkursu. Relację z uroczystości przygotował dla nas Członek Kapituły Konkursu - Profesor Kazimierz Frieske, któremu serdecznie dziękujemy za oddanie klimatu wydarzenia i za uzasadnienia wyboru nagrodzonych prac - publikacji naukowej Kamila Pietrowiaka "Świat po omacku. Etnograficzne studium (nie)widzenia i (nie)sprawności" oraz reportażu Michała Szczęcha "Za murem". 

UROCZYSTOŚĆ WRĘCZENIA NAGRÓD

W IV EDYCJI KONKURSU IM. PROF. ELŻBIETY TARKOWSKIEJ

Warszawa, 19.10.20

Konkurs im. Prof. Elżbiety Tarkowskiej, uczonej znanej i cenionej w środowisku badaczy zajmujących się problematyką ubóstwa i jego konsekwencji, a też i autorki wielu prac tej problematyki dotyczących i – co warto przypomnieć – naszej znakomitej i bardzo ciepło pamiętanej Koleżanki w IFiS APS sygnalizuje to m.in., że wielorako rozumiane i badane ubóstwo jest zjawiskiem, z którym borykamy się nieustannie i nadal – także w najzamożniejszych społeczeństwach. Przypomina o tym, jak bardzo są one niedoskonałe. Dokuczliwa świadomość takiego stanu rzeczy to jeden z ważnych powodów, dla których coroczny konkurs na najlepsze prace naukowe i ‘medialne’ poświęcone biedzie i społecznemu wykluczeniu nie pozwala nam o tych zjawiskach zapominać.

Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej jest – wraz z Ministerstwem Rodziny i Polityki Społecznej, Polskim Towarzystwem Socjologicznym i Instytutem Nauk Politycznych PAN, a w szczególności Redakcją wydawanego przez INP PAN kwartalnika ‘Kultura i Społeczeństwo’ - jedną z instytucji współorganizujących Konkurs od jego zarania. To, że na uroczystości ogłoszenia tegorocznych nagród byli obecni przedstawiciele władz Uczelni, to jest, Pani Rektor, dr. hab.  B. Marcinkowska, prof. APS; Pani Prorektor ds. Kształcenia, dr. hab. B. Pasamonik, prof. APS a także Rektor APS w latach 2008-2016 - dr. hab. Jan Łaszczyk, prof. APS to wyraźny sygnał mówiący o tym, że Konkurs im. Prof. Elżbiety Tarkowskiej i towarzyszące mu idee są ważną częścią misji APS-u.

Uroczystemu ogłoszeniu wyników Konkursu od jego początku towarzyszy wykład upowszechniający sprzęgniętą z nim problematykę. W tym roku wykład pt. ‘Potrzebujący i instytucje wsparcia w czasie pandemii’ wygłosiła prof. Anna Kotlarska-Michalska z Wydziału Socjologii w poznańskim Uniwersytecie im. A. Mickiewicza. Ten fascynujący wykład omawiał część wyników badań dotyczących m.in. sposobów radzenia sobie wielkopolskich pracowników socjalnych z nowymi realiami, w których przyszło im pracować w bieżącym roku. Ramy czasowe spotkania nie pozwoliły na szerszą dyskusję wyników tych badań, wpada jednak wskazać na to, że cały raport jest dostępny na stronach internetowych (http://socjologia.amu.edu.pl/images/pliki/dokumenty/Do_pobrania/Raport_Pomoc_spo%C5%82eczna_w_czasie_pandemii.pdf). Jeden z uczestników dyskusji, dr hab. R. Szarfenberg, prof. UW zwrócił też uwagę, że po części podobnej problematyce poświęcony jest ostatni z raportów EAPN (‘Monitoring ubóstwa finansowego i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce w 2019 i pierwszej połowie 2020 r.’).

Kluczową częścią spotkania było jednak ogłoszenie wyników tegorocznego Konkursu. To należało do Przewodniczącej konkursowej Kapituły, prof. J. Grotowskiej-Leder, która -prowadząc spotkanie żelazną – choć odzianą w aksamit osobistego uroku i uprzejmości – ręką poinformowała jego uczestników o tym, że nagrodę w kategorii prac naukowych otrzymał dr Kamil Pietrowiak za książkę pt. ‘Świat po omacku. Etnograficzne studium nie-widzenia i nie-sprawności’ opublikowaną w 2019 roku  w Wydawnictwie UMK w Toruniu. W uzasadnieniu tej decyzji Kapituły mówi się o tym, że obszerna, licząca sobie pond 500 stron praca przynosi jej czytelnikom pogłębiony wgląd w życie osób niewidomych, głównie niewidzących od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa i w subtelny sposób analizuje ich doświadczenia w systemie edukacji specjalnej i w systemie pomocy społecznej. Autor szczegółowo opisuje strategie, praktyki i emocje uczestników badań związane z długoletnim pobytem w szkolno-wychowawczych ośrodkach specjalnych, poszukiwaniem pracy i procesem rehabilitacji, w tym nauką orientacji przestrzennej. Ważną część uzasadnienia wyboru dokonanego przez członków Kapituły stanowi też ich przekonanie o tym, że warsztat badawczy wykorzystany w pracy to znakomity przykład tzw. collaborative ethnography, która akcentuje podmiotowość uczestników badania i włącza ich w cały proces badawczy. Tym sposobem wraca w nagrodzonej rozprawie wprowadzona niegdyś przez F. Znanieckiego, idea ‘współczynnika humanistycznego’, obecna również w wielu pracach Patronki Konkursu, Profesor E. Tarkowskiej.

W kategorii ‘wyróżniający się autorski (współautorski) materiał prasowy/medialny dotyczący problematyki przezwyciężania ubóstwa i wykluczenia społecznego’ nagrodę otrzymał red. Michał Szczęch za artykuł prasowy pt. „Za murem”, który ukazał się w Magazynie opinii „Pismo” nr 3(27) 2020. W uzasadnieniu takiego wyboru członków Kapituły Konkursu czytamy, że jest to reportaż podejmujący stosunkowo słabo rozpoznany, ujawniający problemy pracujących w Polsce cudzoziemców i - co może ważniejsze – rozmaitych społecznych reakcji na te problemy. To zaś oznacza, że reportaż – w swojej głębszej warstwie – skłania czytelników do pochylenia się nie tyle nad zagadnieniem przez socjologów wielokrotnie badanym, tj. zagadnieniem ‘obcości’, ile nad tym, że stanowi ona swoiste lustro, w którym możemy się przeglądać – spoglądając czasem na nie najpiękniejszy, własny konterfekt.

W sumie, wypada stwierdzić, że bieżąca edycja Konkursu im. Profesor Elżbiety Tarkowskiej przyniosła prace – i te nagrodzone i te nienagrodzone, ale w wielu przypadkach znakomite – które pozwalają nam na coraz bardziej zróżnicowany wgląd w światy biedy i społecznego wykluczenia i powodują, że stajemy się coraz bardziej wrażliwi na ich osobliwości, a też i na złożoność ludzkich losów. Wypada też wyrazić żal, że kilka z tych prac, skądinąd wielce interesujących, nie mogło, niestety, zostać ze względów formalnych uwzględnionych. Ale warto pamiętać, że sam Konkurs zapewne będzie trwał i w przyszłym roku jego pokłosie okaże się równie interesujące.

---

---