Prof. dr hab. Maria Mendel poprowadzi wykład w Szkole Doktorskiej APS w ramach cyklu "Wykłady interaktywne z wybitnymi badaczami". Zapraszamy serdecznie 14 grudnia br. o godz. 16:00.

Wypowiedź moja - zapowiada spotkanie pani Profesor - wiąże się z opublikowaną niedawno książką „Eduwidma, rzeczy i miejsca nawiedzone” (Mendel, red., 2020). W ramach otwartych seminariów z udziałem gości z innych ośrodków oraz doktorantów - z UG oraz gdańskiej ASP - przez kilka ostatnich lat, mniej więcej od ukazania się polskiego tłumaczenia "Widm Marksa" Jacquesa Derridy, studiowaliśmy teksty poświęcone kwestii ontologii (nie)obecności, m.in. Derridiańskiej hauntologii (albo widmontologii). Dyskutowaliśmy o edukacyjnych sensach bytowania tego, co podobno nieobecne; o widmowych postaciach przeszłości, która żyje w teraźniejszości, formując jej przestrzenie i miejsca, i czyniąc je nawiedzonymi. 

Książka przedstawia wyniki tego namysłu, wnosząc wkład do - najogólniej – współczesnej „myśli słabej” (pensiero debole), w której do głosu dochodzi ontologia widma, jako tego, co nieobecne w ontologii tradycyjnej. Jak dotąd rzadko akcentowany był w tego rodzaju myśli kontekst społeczno-edukacyjny, wykazujący przy tym lokalne zabarwienia (jak widmontologiczna analiza stoczni gdańskiej, muzeum migracji, in.). Książka stawia kwestie edukacyjne skoncentrowane na zagadnieniach tożsamości (m.in. lokalnej), czyniąc to na horyzoncie - ogólniejszej wobec nich – refleksji o obecności „nieobecnego”; bytowaniu tego, o czym trudno powiedzieć, że jest, ale też nie sposób stwierdzić, że tego nie ma. Te edukacyjne kwestie obejmują nie tylko popularnie kojarzone z pedagogiką zainteresowanie uczeniem się i nauczaniem, ale zagadnienia takie jak podmiot i podmiotowość, oraz rozmaite problemy i konteksty autokreacji, m.in. znaczenie miejsca, przestrzeni, materii i witalności, relacji ludzkie i nie-ludzkie, czy realnego i innych kategorii psychoanalitycznych. 

Prof. dr hab. Maria Mendel zapraszając na wykład w ramach naszej Szkoły Doktorskiej, podkreśla, że skoncentruje się na opisanych w książce widmach operujących w przestrzeni życia miasta:

- Korzystając z wyników badań „Tożsamość współczesnych gdańszczan: jacy jesteśmy, a jacy chcielibyśmy być?” będę chciała pokazać, jak przejawiać się może otwartość na lokalne widma i troska o nie, ugruntowana w dążeniu do równości i sprawiedliwości, demokracji. Spróbuję tym samym uzasadnić przedstawioną w pierwszej części wypowiedzi potrzebę rozwijania wspólności z szacunkiem dla loci spectris, miejscowych widm, które mają edukacyjny charakter – uczą i są formacyjne, nadając kształt lokalnej tożsamości. Takie loci spectris educandi - zgodnie z podejściami Derridy, które przedstawię – można widzieć jako chory, lokalne „miejsca widmowości” wypełnione obietnicami równości, sprawiedliwości i demokracji, pełne ich nieziszczonych nośników, śladów, znaków, możliwości. W związku z tym, kierunkując wypowiedź w dalszej części, która ma niejako „unaoczniać” podjęte zagadnienia przez osadzenie ich w konkretnym, tu: lokalnym kontekście, postawię pytanie o formacyjną w swojej mocy, gdańską wspólność widmową; o jej postaci nieziszczone, stanowiące demokratyczną obietnicę. Jakie mogą być w świetle wspomnianych badań?

Stawiając to pytanie, można założyć, że odpowiedź na nie wiązać się będzie z możliwością dalszego wykorzystania perspektywy widmowej w ramach troski o głęboko etyczną polityczność i „demokrację, która ma nadejść”; demokrację, w której – z uwagą wobec gdańskich widm i w rozmowie z nimi - gdańszczanie stale mogliby zawiązywać się jako taka wspólnota, w której stałą normą byłaby gotowość do przybierania nowego, lepszego kształtu. Najogólniej, to właśnie widziałabym jako cel i sens swojej wypowiedzi, rozwijanej zasadniczo w formie eseju (z francuskiego essai: próba, test). Przedstawiać w niej będę subiektywne rekonstrukcje socjologicznych danych, otrzymanych z wspomnianego badania, przeprowadzone w perspektywie widmologiczno-edukacyjnej. Rekonstrukcje te – jak mam nadzieję – otwierać będą możliwość powstania kolejnych kwestii, za którymi mogły będą pojawić się dalsze badania, budujące wiedzę o lokalnych tożsamościach w sposób możliwie wielowymiarowy, intersekcjonalnie i z zachowaniem wrażliwości na duchowe wymiary rzeczywistości.

Rozumienie wspólności przyjęłam za Pierrem Rosanvallonem i jego koncepcja stanowić będzie ramę mojej „duchologicznej” analizy śladów bytowania gdańskich widm, dostrzeżonych w sześciu profilach tożsamościowych gdańszczan. O śladach tych mówią obserwowane nieciągłości („zagięcia”) odnoszące się tak do przestrzeni, jak i lokalnej pamięci. Wracając do celów, jakie stawiam w związku z tym spotkaniem, dodam, że moje analizowanie owych śladów może – z jednej strony - stanowić inspirację do społeczno-edukacyjnych badań, wpisujących się w nurt empirycznych studiów nad widmowymi postaciami obecności, przestrzeni i miejsca. Z drugiej, może otwierać na nieznane szerzej formy praktykowania demokratycznej wspólności i zachęcać do ich poznawania oraz rozwijania w perspektywie widmontologicznej. 

Generalnie, wypowiedź jaką planuję, powinna dać mi możliwość podzielenia się z uczestnikami spotkania doświadczeniem, płynącym z moich kilku projektów badawczych dotyczących miasta, oraz wymiany w zakresie myśli społeczno-edukacyjnej, która wraz z nimi się rozwijała.

W sensie szczegółowym, zapowiadana tu wypowiedź może być przyjęta jako argumentacja tezy, głoszącej sens wrażliwości na lokalne widma, w odpowiedzi na potrzebę podmiotowego życia w miejskiej wspólnocie. Teza ma charakter pedagogiczny, a moja wypowiedź puentowana będzie zwróceniem uwagi na doniosłość znaczenia specyficznie miejskiej pedagogiki publicznej, która w kształtowaniu warunków dla podmiotowo kreowanej wspólności byłaby zorientowana na lokalne duchy, loci spectris educandi. Przez swoje nawiedzenia i zagospodarowywanie przeszłością przestrzeni miasta (produkcję „miejsc nawiedzonych”), mogą one na co dzień uczyć troski o dobro publiczne, zawsze kruche i wymagające codziennego kultywowania, ale jedynie w warunkach, kiedy są honorowane i darzone uwagą, a nie apoteozowane, kolonizując miasto i wprowadzając jego mieszkańców w stan owładnięcia przeszłością.

---

Prof. dr hab. Maria Mendel - pedagożka społeczna, kierowniczka Zakładu Pedagogiki Społecznej w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego.

Naukowo zainteresowana podmiotem w sferze publicznej (podmiotowe formy i reprezentacje) oraz przestrzennymi wymiarami relacji człowiek-świat, w obszarze tym od lat rozwija koncepcję „pedagogiki miejsca”. Do myśli pedagogicznej wprowadziła kilka pojęć i kategorii, zasilających głównie teorię pedagogiki społecznej, np.: „partnerstwo edukacyjne” i edukacja/animacja/praca socjalna „w przymierzu” (idea „sprzymierzeńca”), „rodzicielska tożsamość” i tożsamość jako „lokalność”, „koinopolityzm”, „miasto pedagogiczne”,  „miasto - wspólny pokój”, czy – najnowsze – „eduwidma”. Skoncentrowana na miejscu, jakim jest miasto, zrealizowała projekty „Tożsamość gdańszczan. Budowanie na (nie)pamięci” (2010) , „Miasto jak wspólny pokój. Gdańskie modi co-vivendi” (2015), „Gdańsk według dzieci. Dziecięce geografie dla spójności społecznej miasta” (2017), in. Wśród blisko trzystu publikacji (w tym 34 monografie, 7 książek autorskich): „Edukacja społeczna” (2001), „Pedagogika miejsca” (red.,2006), „Społeczeństwo i rytuał. Heterotopia bezdomności” (2007), „Pedagogika miejsca wspólnego. Miasto i szkoła” (2017), in. 

Informacje organizacyjne

• Termin: 14.12.2020 r., godz. 16.00
• Wykład będzie trwał 90 minut. Dyskusja 30 min. Po nich nastąpi godzinne spotkanie z doktorantkami i doktorantami Akademii.
• Zapisy: https://zapisy.aps.edu.pl/event/?id=17