Wykład otwarty dr hab. Jarosława Przeperskiego, prof. UMK

czwartek 13 listopada 2025, godz. 11:40, sala 3213

CZĘŚĆ I (otwarta dla wszystkich) 11.40-13.10 - wykład, dyskusja, przerwa
CZĘŚĆ II (tylko dla doktorantów) 13.15-14.45 - warsztat

"Metoda epizodów (vignettes) w badaniach społecznych: typy, projektowanie i analiza"

Wykład poświęcony jest zagadnieniom metodologicznym w badaniach społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem metody epizodów (vignettes), rozumianej jako prezentowanie respondentom krótkich opisów sytuacji oraz proszenie ich o ocenę lub podjęcie decyzji odnoszących się do przedstawionych zdarzeń. Choć w badaniach zachodnich technika ta ma już długą historię i szerokie zastosowanie, w Polsce pozostaje narzędziem wykorzystywanym stosunkowo rzadko. Jest szczególnie przydatna w badaniach komparatystycznych i przy eksploracji tematów społecznie wrażliwych, ponieważ pozwala w sposób kontrolowany zbliżać się do trudnych zagadnień, nie naruszając komfortu uczestników.
Istotną zaletą metody epizodów jest jej elastyczność: może być stosowana zarówno w podejściu jakościowym, gdy priorytetem jest pogłębiona interpretacja odpowiedzi, jak i ilościowym, gdy celem jest testowanie hipotez i porównywanie wzorców reakcji w różnych grupach. W tym kontekście zostanie omówione spektrum form i typów epizodów, od tekstowych, przez głosowe i wizualne, po audiowizualne, z przedstawieniem, w jaki sposób dobór medium wpływa na zaangażowanie respondentów oraz rodzaj generowanych danych. Zostaną omówione zarówno epizody statyczne („zatrzymany kadr” sytuacji), umożliwiające uchwycenie jednorazowej decyzji, jak i epizody dynamiczne (sekwencje odsłon), pozwalające śledzić zmiany ocen w czasie. Przedstawione zostaną także epizody ze zmienną modyfikowaną, wykorzystywane do kontrolowanej manipulacji atrybutami, co otwiera drogę do analiz wieloczynnikowych, w tym podejść typu factorial i conjoint.
W części praktycznej elementy te zostaną powiązane w spójny proces badawczy. Na przykładach z badań własnych oraz prac innych autorów—zarówno zagranicznych, jak i polskich—zostanie pokazane, w jaki sposób przekładać cele badawcze na konkretne epizody, jak konstruować kwestionariusze i scenariusze prezentacji, a następnie jak analizować uzyskane dane. Uczestnikom zostanie przedstawiona pełna ścieżka postępowania: od decyzji projektowych, przez przygotowanie materiałów (wraz z technikami redakcji i pilotażu), po interpretację wyników i ich krytyczną ocenę. W efekcie zostanie zaprezentowana mapa możliwości metody epizodów, a słuchacze zostaną wyposażeni w narzędzia pozwalające świadomie zdecydować, kiedy i jak zastosować ją we własnych badaniach.

Dr hab. Jarosław Przeperski, prof. UMK — Dyrektor Centrum Badań nad Rodziną Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, profesor uniwersytetu na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych. Jego zainteresowania naukowe są skoncentrowane na badaniach przemian i zagrożeń rodziny, politykach rodzinnych, procesach demograficznych, pracy socjalnej z rodziną, procesom podejmowania decyzji oraz behawioralnych politykach publicznych. Autor kilkunastu publikacji w polskich i zagranicznych czasopismach naukowych. Redaktor publikacji i serii wydawniczych w takich wydawnictwach jak Oxford University Press, Routledge, Springer.  Ekspert w obszarze polityki rodzinnej w projektach prowadzonych na rzecz Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Kancelarii Prezydenta RP, Rzecznika Praw Dziecka.